शंभुराजेंशी फितुरी कोणी केली ? एक नवीन षडयंत्र ! वाचा अभ्यासपूर्ण लेख

नमस्कार मित्रांनो, जय शिवराय

आज एका वादग्रस्त विषयाला हात घालतोय, हा विषय अनेकांनी ज्यांच्या त्यांच्या सोईनुसार मांडला.

तर सध्या एक नवीनच षड्यंत्र फोफावत असून चुकीचा इतिहास समाजात पसरवल्या जात आहे तो असा की,

गणोजी शिर्के यांनी फितुरी करून शंभुराजेंना पकडून दिले किंवा रंगनाथ स्वामी, आणि कवी कलश औरंगजेबाला गुप्तपणे सामील होते. वगैरे.

या सर्व प्रकरणाचा आपण आज ससंदर्भ आढावा घेणार आहोत आणि हे षडयंत्र हाणून पाडणार आहोत.

छत्रपती संभाजी महाराज

सिंहाचा छावा, युवराज, स्वराज्यरक्षक अशा अनेक पदव्यांनी ज्यांना संबोधल्या जातं असा शापित राजहंस. रुद्राचा दुसरा अवतारच जणू. 

शंभुराजांच्या आयुष्यात अनेक वादळं आली पण त्या प्रत्येक वादळांना ते धीरोदात्तपणे सामोरे गेले. त्यांना त्याही वेळी बदनाम केल्या गेलं आणि अजूनपर्यंतही बदनाम केल्या जात होतं. वा. सी. बेंद्रे सारख्या इतिहासकारांनी त्यांचे निष्कलंक चरित्र उजेडात आणले.

छत्रपती संभाजी महाराजांना मुकर्रबखानाने कपटाने पकडून नंतर औरंगजेबाने त्यांना हाल हाल करून मारले हा इतिहास सर्वश्रुतच आहे. 

रायगड- पन्हाळा-मलकापूर- संगमेश्वर या घटना मी येेेथे मांडणार नाही.

थेट येऊ मुख्य मुद्द्याकडे ते म्हणजे त्यांना कोणी पकडून दिलं ? कोण होता तो स्वराज्यद्रोही ?

अनेक जणांनी गणोजी शिर्के हे नाव फितुरीशी जोडून त्यांना गद्दार म्हणल्या गेलंच आहे. तर काही जण कवी कलश आणि रंगनाथ स्वामी ही नाव घेतात.

तर यातील नेमकं दोषी कोण ? प्रत्येक पात्र आपण विस्तृतपणे जाणून घेऊ,

१) कवी कलश

कवी कलश हे नेहमीच संशयास्पद राहिलेले व्यक्तिमत्त्व. शंभुराजांचे जवळचे मित्र म्हणून अनेक जणांना त्यांच्याविषयी असूया होती.

मोगली इतिहासकार निकोलाय मनुची, काफीखान, ईश्वरदास नागर ही मंडळी कवी कलशांचे नाव घेतात.

पण यातील सत्यता जर आपण बघितली तर असे लक्षात येईल की कलश जर फितूर असते तर त्यांनी छत्रपती संभाजी महाराजांच्या समवेत अखेरपर्यंत अनन्वित अत्याचारांना साथ दिलीच नसती.

◆ ते औरंगजेबाला गुप्तपणे सामील असते तर पकडल्या गेलेच नसते, आणि जरी पकडल्या गेले असते तर त्यांना हालहाल करून मारले नसते.

कारण मुळात मदत करणाऱ्याला बक्षीस, इनाम द्यायची रीत आहे तरीही,

( जसे काहीजण म्हणतात की औरंजेबाने सख्ख्या भावाला, बापाला सोडले नाही तर कलश किस झाड की पत्ती) 

पण इथे एक मेख आहे, की कलश फितूर असते तर त्यांचे शीर औरंग्याने एका झटक्यात धडावेगळे करून मारले असते हालहाल करून नाही.

◆ दुसरा एक पुरावा म्हणजे मुघली इतिहासकारांनी जरी कवी कलशना दोषी मानलेले असले तरी मराठी इतिहासकार या गोष्टीला दुजोरा देत नाहीत.

◆ येसूबाई राणीसाहेब ह्या कवी कलशांच्या समकालीनच होत्या. जेव्हा १७०७ मध्ये शाहू महाराज आणि १७१९ मध्ये येसूबाईसाहेब औरंग्याच्या कैदेतून सुटल्या, तेव्हा या दोन्ही मायलेकरांनी वढू बुद्रुक तुळापूर येथे जाऊन छत्रपती संभाजी महाराजांची समाधी बांधून घेतली.

त्याचबरोबर शंभूराजांच्या समाधीच्या ४ हात बाजूस कवी कलशांची समाधी बांधून घेतली.

जर कवी कलश फितुर असते तर शाहूराजे आणि येसूबाई यांनी त्यांची समाधी का बांधून घेतली असती?

इथेच हा प्रश्न मिटला.

              छत्रपती संभाजी महाराज समाधी

           छंदोगामात्य कवी कलश यांची समाधी.

२ ) गणोजी शिर्के

मराठी इतिहासात सर्वाधिक बदनामी कोणा सरदाराची झाली असेल तर ती गणोजी शिर्के यांची.

गणोजी शिर्के हे छत्रपती शिवरायांचे जावई आणि छत्रपती संभाजी राजांचे मेहुणे होते.

शिर्क्यांना वतन जरी प्रिय असले तरी ते वतनासाठी इतक्या खालच्या थराला जाईल असे वाटत नाही.

गणोजींना फितूर दाखवण्याचे काम केले असेल तर ते मल्हार रामराव चिटणीस बखरीने. आणि आपल्या सर्वांना या बखरीच्याबद्दल माहीत आहे की ही किती विश्वासार्ह आहे,

चिटणीस बखर ही अलीकडच्या काळातील असल्याने त्याचबरोबर आपल्या पूर्वजांना शंभूराजांनी मारले याचा राग मनात धरून पूर्वग्रहदूषित मनाने चिटणीसाने ही बखर लिहलेली आहे, त्यामुळे ही बखर नेहमीच वादाच्या भोवऱ्यात राहिलेली आहे.

ह्या चिटणीस बखरीचाच आधार घेऊन पुढे अनेक नाट्य, चित्रपट आणि कादंबरीकारांनी हाच कित्ता गिरवत गणोजींना दोषी ठरवले.

एक गोष्ट इथे लक्षात घ्या की समकालीन आप्त आणि परकीय कागदपत्रांमध्येही गणोजींचा शंभुराजांना पकडून दिले म्हणून उल्लेख नाही. 

◆  गणोजींनी फितुरी केली असती तर मराठ्यांनी त्यांना जिवंत ठेवले असते का ?

◆ कुठल्या भावाला असं वाटेल की आपल्या बहिणीचं कुंकू पुसावं ?

◆  पुढे छत्रपती राजाराम महाराजांना जिंजीच्या वेढ्यातून सोडवण्यासाठी गणोजी आघाडीवर होते ( जरी त्यासाठी खंडो बल्लाळ यांना आपले वतन सोडावे लागले )

◆  नंतर छत्रपती शाहू महाराजांनी शिर्के कुटुंबातील सकवारबाई यांच्याशी का विवाह केला ?

◆  छत्रपती राजाराम महाराज यांचे पुत्र संभाजीराजे दुसरे यांनी नारायणराव शिर्के यांची मुलगी सईबाई यांच्याशी विवाह का केला ?

◆ छत्रपती शाहू महाराजांनी शिर्क्यांचे शृंगारपूरचे वतन का बरं कायम केले ? 

या साऱ्या प्रश्नांचे उत्तर म्हणजे संभाजीराजांना पकडून देण्यात गणोजींचा हात नव्हता.

सारांश उपरोक्त व्यक्तींपैकी संभाजीराजांना पकडून देण्यात हात नव्हता.

शंभुराजांना पकडून देण्यासाठी नक्कीच कोणीतरी फितुरी केली असणार पण दुर्दैवाने त्या स्वराज्यद्रोह्यांचं नाव संदर्भाअभावी कळू शकलं नाही. 

लेखन :  रोहित पेरे पाटील.

संदर्भ :

निकोलाय मनुची

काफिखान

ज्वलज्वलनतेजस संभाजीराजा : डॉ. सदाशिवराव शिवदे

ईश्वरदास नागर

जदुनाथ सरकार